गैँडाकोटमा विकासको सम्भावना छ – श्रीकृष्ण नेपाल

विकासका लागि सम्भावना बोकेको गैँडाकोट नगरपालिका नयाँ नगरपालिका हो । नेपालकै मध्यभागमा रहेको यस नगरपालिकाले देशकै पूर्व पश्चिम राजमार्गलाई जोड्ने काम गर्दछ । व्यापारिक केन्द्र नारायणगढबाट नजिक यस नगरपालिकाका व्यवसायि, कर्मचारी, विद्यार्थी सबैको रोजाईको क्षेत्र हो । धार्मिक पर्यटनको रुपमा धेरै मठमन्दिर, सांस्कृतिक धरोहर, व्यवसायको लागि पनि देशकै केन्द्र विन्दु, यातायातको लागि पनि सहज क्षेत्र गैँडाकोट नगरपालिका धेरैको रोजाई बन्न सक्छ । यस्तै संघीय मामिला तथा स्थानीय विकास मन्त्रालय अन्तर्गत रिक्त उप सचिव पद रहेका स्थानीय निकायहरु मध्ये गैडाकोट नगरपालिकालाई राजेर नगरपालिकको कार्यकारी अधिकृतको रुपमा श्रीकृष्ण नेपाल भर्खरै आउनुभएको छ । वि सं. २०५३ मा अछाम जिल्लाबाट खरिदारमा सरकारी सेवा सुरु गर्नुभएका नेपालले वि सं. २०५५ सालमा नायब सुब्वा  र  वि. सं. २०५९ सालमा शाखा अधिकृत भएर काम गरिसक्नुभएको छ । सरकारी सेवामा रहदाँ अछाम, गुल्मी, पाल्पा, काठमाडौं, चितवन र मकवानपुर जिल्लाहरुमा सेवारत रहनुभएको थियो । सबै तह र तप्कामा रहेकाहरुको सकरात्मक सहयोगले विकास कार्य सम्भव हुने विचार राख्ने अधिकृत नेपाल सँग गैँडाकोट क्षेत्रको विकासको लागि नगरपालिकाले के कस्तो काम गर्दैछ त ? नगरपालिकाले अघि बढाएका कामहरु के भैरहेका छन् ? यसै सन्दर्भमा कुराकानी गरेका छौँ । विजय खबरका लागि श्रीधर उपाध्यायले गर्नुभएकोे कुराकानीको सम्पादीत अंश ।

गैँडाकोट नगरपालिकाको कार्यकारी अधिकृत भएर आउनुभएको छ कस्तो लागिरहेको छ ?
म यस अघि नायब सुब्वा पदमा सेवारत रहँदा पाल्पा जिल्लामा जिल्ला विकास समिति र अन्तर्गतका दुइवटा गा.वि.स.मा कार्यरत थिए । उक्त समय निर्वाचित जनप्रतिनिधिहरु रहेको अवस्था थियो तर अहिले सर्वदलीय संयन्त्र छ । मैलै गर्नुपर्ने कार्यको वातावरण निःसन्देह फरक छ । तथापि आफूलाई वातावरण अनुरुप बनाई नगरवासीहरुलाई आवश्यक सेवा दिनेछु ।
यस नगरलाई विकासका दृष्टिले कत्तिको सम्भावना बोकेको देख्नुहुन्छ ?
गैडाकोट नगरपालिका विकासका दृष्टिले धेरै सम्भावनाहरु रहेको नगर हो । यहाका ऐतिहासिक धरोहर, पुरातात्विक सम्पदा, मठ मन्दिर र सार्वजनिक जग्गाहरु यसको ज्वलन्त उदाहरण हुन् । साथै मौला कालिका मन्दिर, देवघाट धाम र नारायणी नदीको तटीय भूभागले नगरलाई अझ आर्कषक र पर्यटकीय महत्व थपेका छन् । यस नगरका सक्रिय राजनीतिक दल र प्रतिनिधीहरु, वन, उपभोक्ता समिति, वडा नागरिक मञ्च, टोल विकास संस्था एवम् नागरिक सचेतना केन्द्रको सक्रिय सहयोग र नगरका ग्रामिण एवम् वातावरणीय सडक सञ्जाल, भौतिक पूर्वाधार, वालमैत्री विद्यालय, गैर सरकारी संघ सस्था, उद्योग वाणिज्य संघ र सञ्चार माध्यमको समन्वय र सहयोगबाट नगरलाई बालमैत्री र वातावरणमैत्री बनाउन थप फाईदा पुग्नेछ । मन्त्रालयबाट नगरपालिकामा विनियोजित बजेट कार्यक्रमका विभिन्न शीर्षक मध्ये फोहोर व्यवस्थापन र वातावरण संरक्षण जस्ता कार्यक्रम अझ नगर विकासमा थप टेवा  पु¥याउने कार्यक्रमहरु हुन् । गैँडाकोटमा बिकासको सम्भावना धेरै छन् ।
ती विकासका सम्भावनालाई पुरा गर्न कसरी अघि बढ्नुपर्ला ?
मैले माथि भनिसकेको छु गैडाकोटको विकासको लागि बजेट र कार्यक्रम विनियोजित भैसकेका छन् । यहाँ रहेका राजनीतिक दलको सहयोग र सद्भाव, नगरबासीका विकास प्रतिको रुची साथै नगरपरिषदद्वारा स्वीकृत कार्यक्रमहरुले विकासका संभावनाहरुलाई अझ थप सहयोग पुग्ने छ ।
त्यसका लागि नगरपालिकाले के गर्दैछ ?
नगर परिषदद्वारा स्वीकृत कार्यक्रम अनुरुप राजनैतिक दल र सरोकारवाला व्यक्तिहरुको सल्लाह र सहयोगबाट नगरपालिकाको विकास र निर्माणको लागि निरन्तरता दिने कार्य नै नगरपालिकाको प्राथमिकता रहेकोले सोही अनुरुप विकास र निर्माणका कार्यहरु अगाडि बढाइनेछ ।
राजनीतिक दल, संघ संस्थाहरुबाट कस्तो खालको भूमिकाको अपेक्षा गर्नुभएको छ ?
निर्वाचित जनप्रतिनिधि नभएको अवस्थामा नगरमा रहेका सक्रिय राजनैतिक दलहरुको भूमिका सकरात्मक रहेको मैले पाएको छु । वहाहरुको सकारात्मक सहयोगको अपेक्षा पनि राखेको छु जसवाट नगरपालिकाको विकास र निर्माण कार्य संम्भव छ ।
वातावरणमैत्री नगरपालिका बनाउन के कस्ता कामहरु भइरहेका छन् ?
नगरपालिकाका विभिन्न वडाहरुमा रहेका वडा नागरिक मञ्च, टोल विकास संस्था, नागरिक सचेतना केन्द्र, बाल सञ्जाल, महिला सञ्जाल, उद्योग वाणिज्य संघ, संचार माध्यम लगायत सरोकारवालाहरुसँगको आवश्यक  सहयोग एवं समन्वयबाट नगरलाई वातावरणमैत्री बनाउन सकिन्छ । यसलाई मध्यनजर गर्दै नेपाल सरकार र विभिन्न सरकारी तथा गैर सरकारी संघ संस्थाहरुवाट नगरमा संचालित कार्यक्रमहरु पनि वातावरण मैत्री रहेका छन् । नगरपालिकाका सत्रै वडाका विभिन्न स्थानमा पोखरी निर्माण, सार्वजनिक जग्गा संरक्षण, पार्क निर्माण, भू–संरक्षण, वृक्षारोपण, फोहोर व्यवस्थापन कार्यबाट पनि वातावरणमैत्री नगरपालिका बनाउन थप सहयोग पुग्ने देखिन्छ । 
वातावरणमैत्री नगर बनाउन फोहोर व्यवस्थापन चुनौति बन्न सक्छ, यसलाई कसरी व्यवस्थापन गर्नुहुन्छ ?
फोहोर व्यवस्थापन कार्यलाई प्रभावकारी रुपले अगाडि बढाउने सन्दर्भमा भन्नुपर्दा नगरपालिकाले फोहोरलाई स्रोतमै व्यवस्थापन गर्ने र घच् नीति ९च्भमगअभ, च्भगकभ, च्भअथअभि० लाई अगाडि बढाइरहेको छ । सोही अनुरुप कुहिने फोहोरलाई घरमै कम्पोष्ट मल बनाई व्यवस्थापन गर्ने, पुनः प्रयोग हुने फोहोरलाइ पुनः प्रयोगमै जोड दिने, प्लाष्टिक जन्य फोहोरलाई सुइरो वितरण कार्यक्रम मार्फत व्यवस्थापन गर्ने प्रयास गरिएको छ । यहि व्यवस्थापन कार्य पश्चात बाँकी रहेको फोहोरलाई मात्र अन्तिम विसर्जनका लागि ीबलमाष्िि क्ष्तभ मा लैजाने व्यवस्था गरिनेछ । नगरवासीबाट यसरी नै फोहोर व्यवस्थापन कार्यमा सहयोग पुग्नेमा हामी विश्वस्त छौ ।
वातावरणमैत्री नगर बनाउन नयाँ योजना के के हुन सक्छन् ?
वातावरणमैत्री स्थानीय शासनको नीतिलाई स्थानीय योजना प्रक्रियाको मूल प्रवाहीकरणमा लैजाने, स्थानीय 

निकायको क्षमता अभिबृद्धी गर्ने र वातावरणमैत्री कार्यक्रमहरु संचालन गर्ने र शिक्षा तथा सञ्चारको माध्यमबाट नगरबासीमा वातावरणमैत्री व्यवहार जागृत भई आचरणमा स्वतः परिवर्तन हुने विश्वास हामीले गरेका छौँ । वातावरणमैत्री सुचकहरुको निरन्तर अनुगमन,मुल्याङ्कन, पृष्ठपोषण तथा तदनुरुप सुधार गरी कार्यक्रमलाई अगाडि लैजाने योजना छ । वडा नागरिक मञ्च, नागरिक सचेतना केन्द्र, बालक्लब, बालसञ्जाल, महिला सञ्जाल, लगायत राजनीतिक दल, उद्योग बाणिज्य संघ, संचारकर्मी र सरोकारवाला सरकारी तथागैर सरकारी संघ संस्थाहरुसँग समन्वय गरी वातावरणमैत्री नगर बनाउने योजना बनिरहेको छ ।
यस अघि एकिकृत सम्पत्ति कर प्रणाली श्रावण महिनाबाट सुरु गरिने कुरा थियो यसको काम कहाँ पुगेको छ ?
हो, यसको लागि एकीकृत सम्पत्ति कर निर्धारण समितिको बैठक बसीसकेको छ । यस कार्यलाई आगामी आ.व. ०७३÷०७४ देखि लागू गर्ने गरी समिति मार्फत नगरपालिकाको सबै वडाहरुमा यसको विषयमा सर्वसाधारणलाई जानकारी गराउने, सचेतनामूलक कार्यक्रम संचालन गर्ने, राय लिने जस्ता कार्यक्रमहरुबाट जनचेतना अभिवृद्धि हुनेछ । नगरपालिकाको आयस्रोतको प्रमुख स्रोतको रुपमा रहेको यस कार्यक्रममा सवैको सहयोग हुने विश्वास मैले लिएको छु । 

अन्त्यमा केही भन्नु छ ?
गैडाकोट नगरपालिका नयाँ भएकोले यसको विकास एवम् नगरबासीको आवश्यकता पूरा गर्न यहाँस्थित सम्पूर्ण सरोकारवाला निकायको महत्वपूर्ण भूमिका रहेको हुँदा सम्बद्ध सबैको सकारात्मक सहयोगको अपेक्षा मैले राखेकोछु । हामी सबै एकजुट भई गैडाकोट नगरपालिकाको विकासमा सहभागी बनाँै, यसलाई नमुना नगरपालिका बनाऔं, जनतालाई आवश्यक सेवा प्रदान गराँै ।

नवलपरासीका विद्यालयमा अङ्ग्रेजी माध्यमको मोह

श्रीधर उपाध्याय

नवलपरासी । आइतबार दिउँसो साढे २ बजे गैँडाकोट ६ की शारदा ढकाल कालिका उच्च मावि गैँडाकोट पुगेकी थिइन् । उनले आफ्नो बच्चालाई अंग्रेजी माध्यमबाट पढाउनकै लागि कालिका उच्च मावि पुगेको बताइन् । शारदाले भनिन् “नीजि विद्यालयमा पढाउन महङ्गो शुल्क तिरेर छोराछोरी पढाउनु बाध्यता हो तर अब यस्तो बाध्यता रहेन, सरकारी विद्यालयले अङ्ग्रेजी माध्यमबाट पढाई गर्न  सुरु गरेका छन्, यो राम्रो कुरा हो।” अहिले धेरै जसो अभिभावकहरुले सरकारी विद्यालयमा सुरु भएको अंग्रेजी माध्यमको पढाईलाई सकरात्मक रुपमा लिएका छन् । 

नवलपरासीमा केही वर्ष यता धेरै विद्यालयहरुले अंग्रेजी माध्यमबाट पठन पाठन सुरु गरेका छन् । सरकारी विद्यालयको गुणस्तरीयता, सस्तो शुल्क, अंग्रेजी माध्यमको पढाईका कारण विद्यार्थी र अभिभावकको क्रेज बढेको अभिभावकले बताए । 

अंग्रेजी माध्यममा पठनपाठन सुरु गरेका नवलपुर क्षेत्रका भीमसेन आर्दश उच्च मावि रामबास, शिब उच्च मावि कावासोती, नेपाल उच्च मावि केउरेनी, जनता उच्च मावि शहिदनगर, लोकसेवा मावि बसन्तपुर, वरचुली उच्च मावि रजहर, त्रिभुवन उच्च मावि ढोकी, नवजागरण उच्च मावि चोरमारामा विद्यार्थीको आकर्षण बढेकोे छ । यता गँैडाकोट क्षेत्रमा गैँडाकोट १ मा रहेको नेपाल राष्ट्रिय शमसेर आदर्श मावि, जनक उच्च मावि र कालिका उच्च मावि पनि अंग्रेजी माध्यममा विद्यार्थीको आकर्षण बढेको विद्यालय स्रोतले जनाएको छ । 

गँैडाकोट १ मा रहेको श्री नेपाल राष्ट्रिय शमसेर आदर्श माध्यामिक विद्यालयमा अंग्रेजी माध्यममा पढ्न चाहने विद्यार्थी र पढाउन चाहने अभिभावकको आकर्षण बढेको विद्यालयका प्रधानाध्यापक इन्द्र राज भट्टराईले बताए । नेराशमा नर्सरीकक्षादेखि १० कक्षासम्म अंग्रेजी माध्यमबाट पढाई हुँदै आएको छ । अघिल्लो बर्ष विद्यालयमा करिब तीन सय विद्यार्थी अंंग्रेजी माध्यममा अध्ययन गरेका प्रअ भट्टराईले बताए । अहिले पनि अंग्रेजी माध्यममा पढ्ने विद्यार्थीको संख्यामा बृद्धि हुने उनले बताए । भर्ना अभियानको पहिलो दिन आइतबार मात्रै विद्यालयमा करिब एक सय विद्यार्थी अंग्रेजी माध्यमका लागि भर्ना भएको भट्टराईको भनाई छ । यस विद्यालयबाट कक्षा १० का कुल ७२ विद्यार्थी मध्ये अंग्रेजी माध्यमबाट मात्रै ३२ जना विद्यार्थीले यस वर्ष एसएलसीमा सहभागि भएका छन् । विं.सं. २०६५ सालमा भएको अभिभावकको भेलाको म्याण्डेड अनुसार नर्सरीका विद्याथीका लागि अभिभावकबाट मासीक एकसय रुपैँया सहयोग मात्र लिने गरेको उनले बताए । 

गैँडाकोटकै अर्को विद्यालय जनक उच्च माविमा पनि विद्यार्थी भर्नाको चाप रहेको विद्यालयका प्रअ गोविन्द प्रसाद जोशीले बताए । जनक उच्च माविमा विं.सं. २०६४ साल देखि अंग्रेजी माध्यमबाट कक्षा सञ्चालन हुँदै आएको छ । गत वर्ष मात्र मात्रै जनक उच्च माविमा छ सय ५० विद्यार्थी अंग्रेजी माध्यममा भर्ना भएको र यस वर्ष केही बढोत्तरी हुने अनुमान गरेको प्रअ जोशीको भनाई छ । जनक स्कूलले पनि अभिभावकको निर्णय अनुसारनै सहयोग शुल्क लिने गरेको जोशीले बताए । 

यस्तै गैँडाकोटको कालिका उच्च माविमा पनि अंग्रेजी पढ्ने विद्यार्थीको आकर्षण देखिन्छ । आइतबार दिउँसो २ बजेसम्म कालिका उच्च माविमा पाँच सय विद्यार्थी भर्नाका लागि आएका थिए । अंग्रजी माध्यममा बढि अभिभावकको रुचि देखिएको विद्यालयका प्रधानाध्यापक कमल सुवेदीले बताए । निजि विद्यालयबाट भर्नाका लागि आउने गरेको उनको भनाई छ । निजि विद्यालयको महङ्गो शुल्क र उच्च शिक्षामा छात्रवृत्ति पाउने आशाका कारण सरकारी स्कूल अभिभावक र विद्यार्थीको रोजाई बन्ने गरेको सुवेदीको भनाई छ ।  अंग्रेजी माध्यममा पढ्ने विद्यार्थीको शुल्कका विषयमा अभिभावकको निर्णय अनुसार सहयोग मात्रै लिने गरेको समेत उनले बताए ।

रजहरको बरचुली उच्च माविमा पनि नेपाली माध्यममा पढ्ने विद्यार्थी भन्दा अंग्रेजीमाध्यममा पढ्ने विद्यार्थीको बढि आएको विद्यालयका प्रअ चन्द्रदेव तिवारीले बताए । उनका अनुसार आइतबारसम्म विद्यालयमा करिब दुई सय विद्यार्थी अंङ्ग्रेजी माध्यममा भर्नाका लागि आएका छन् । यस शैक्षिक सत्रमा साढे  चार सय भन्दा बढि विद्यार्थी भर्ना हुने अनुमान गरेको उनले बताए । नेपाली माध्यममा भने तीन सयको हाराहारीमा हुन सक्ने तिवारीले बताए । गत वर्ष चार सय २० विद्यार्थी अंग्रेजी माध्यममा अध्ययनरत रहेका थिए । अंग्रेजी भाषा अन्तर्राष्ट्रिय भाषा भएको कारण धेरै अभिभावकको चाहना पनि अंग्रेजी  भएकाले यसको मोह बढेको तिवारीको भनाई छ । नीजि विद्यालयबाट पनि विद्यार्थी आउने गरेको उनले सुनाए ।  

यस्तै केउरेनीको नेपाल उच्च माध्यामिक विद्यालयमा समेत नेपाली माध्यममा भन्दा अंग्रेजी माध्यममा पढ्ने विद्यार्थी बढि रहेको विद्यालयका प्रधानाध्यापक शिव देवकोटाले बताए । आइतबारसम्म विद्यालयमा अंग्रेजी माध्यमका लागि करिब पाँच सय विद्यार्थी भर्नाका लागि आएको उनले बताए । अघिल्लो बर्ष पाँच सय ६५ विद्यार्थीले अंग्रेजी माध्यममा अध्ययन गरेका थिए । चालु शैक्षिक सत्रमा करिब सात सय विद्यार्थी अंग्रेजी माध्यममा भर्ना हुने अनुमान गरिएको प्रअ देवकोटाको भनाई छ । वि सं. २०६६ साल देखि अंग्रेजी माध्यममा सुरु गरेको नेपाल उच्च माविका अंग्रेजी माध्यमका विद्यार्थीले गत एसएलसीमा सहभागि भएका थिए । जसमा शत प्रतिशत विद्यार्थी उत्तीर्ण भएको प्रअ देवकोटाको भनाई छ । पठनपाठन सञ्चालनका लागि विद्यार्थीसंग कुनै शुल्क नलिएको तर पठनपाठन लागि दाताहरुबाट प्राप्त सहयोगले कक्षा सञ्चालन गर्ने गरेको उनको भनाई छ । 

गैँडाकोट, रजहर र देवचुली क्षेत्रमा मात्रै होइन कावासोतीमा रहेको सरकारी विद्यालय शिब उच्च माध्यामिक विद्यालयमा पनि अँग्रेजी माध्यममा पढ्ने विद्यार्थीको उस्तै आकर्षण रहेको छ । भर्ना अभियानको पहिलो दिन आइतबारमात्रै विद्यालयमा करिब छ सय विद्यार्थी नयाँ भर्नाका लागि आएको विद्यालयका प्रधानाध्यापक  चुडामणि शर्माले बताए । उनका अनुसार चार सय विद्यार्थी आन्तरिक तर्फको भर्नाका लागि आएको र दुई सय विद्यार्थी प्रवेश परिक्षाका लागि आएका हुन् । १२ वर्ष अघि नर्सरी कक्षाबाट सुरु भएको अंग्रेजी माध्यमको पठनपाठन अहिले १० कक्षा सम्म पुर्याइएको छ ।  नेपाली अंग्रेजी दुबैमाध्यममा पढाउँदै आएको बताउँदै प्रअ शर्माले भने  “एसएलसीमा जिल्ला प्रथम भएका थियौँ, दुबै माध्यमको कुरा गर्दा ९१ प्रतिशत विद्यार्थी पास गराएका थियौँ, अङ्ग्रेजी माध्यममा भने शत प्रतिशत पास गराउन सफल भएका छौँ, गत शैक्षिक सत्रमा ८६ प्रतिशत विद्यार्थी पास भएका छन्।”  विद्यालयमा गत शैक्षिक सत्रमा एक हजार ९७ विद्यार्थी थिए भने अंग्रेजी माध्यममा मात्रै पाँच सय ७० विद्यार्थी  थिए । यस शैक्षिक सत्रमा पनि अंङ्ग्रेजी माध्यममा धेरै विद्यार्थी भर्नाका लागि आएको पहिले भन्दा बढि भर्ना हुने अनुमान गरिएको शर्माले बताए । शिव उच्च माविले प्राथमिक सात कक्षा सम्मका विद्यार्थीका लागि रेडक्रश शुल्कका रुपमा रु५० मात्रै लिने गरेको र सो भन्दा माथिको कक्षाका लागि तीन सय देखि सात सयसम्म लिएको प्रअ शर्माले जानकारी दिए । विद्यालयको गुणस्तरीयता र प्राथमिक तहमा अंग्रेजी माध्यम मात्र भएको कारण पनि विद्यार्थीको आकर्षण भएको उनको भनाई छ । 

जिल्ला शिक्षा कार्यालय नवलपरासीले पनि भर्ना अभियान तथा पुस्तक वितरण गरिरहेको छ । अझै पनि २ प्रतिशत विद्यार्थी विद्यालयको पहुँचबाट बाहिर छन् र नेपालमा ११ लाख बालबालिका बन्चित छन् ।  शिक्षामा विद्यार्थीको पहुँच र गुणस्तरीय शिक्षाको लागि सरकारी विद्यालयको स्तरोन्नती, अंग्रेजी माध्यमको लागि नीतिगत व्यवस्था र सहज बाटोका लागि सरकारको पहलकदमी आवश्यक रहेको धेरै शिक्षा विद्को भनाई छ ।